sábado, 7 de junio de 2025
domingo, 1 de junio de 2025
Ποιμαντική Παρουσία Σεβασμιωτάτου (Μ. Εβδομάδα και Πασχάλια Περίοδος) | Pastoral Presence of His Eminence (Holy Week and Easter season)
Following in English
Ποιμαντική Παρουσία Σεβασμιωτάτου
(Μ. Εβδομάδα και Πασχάλια Περίοδος)
Ο Σεβασμιώτατος Ποιμέναρχης μας , κατά την Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα, προέστη των Ιερών ακολουθιών στον Καθεδρικό Ναό των Αγίων Ανδρέου και Δημητρίου Μαδρίτης σε κλίμα κατάνυξης και με την παρουσία πολυπληθούς, πολυεθνικού εκκλησιάσματος που παρά τις άστατες καιρικές συνθήκες, πλήρωσαν τόσο τον Ναό όσο και τον περίβολό του.
Ιδιαιτέρως τιμητική ήταν η παρουσία της Εξοχ. Πρέσβεως της Ελληνικής Δημοκρατίας κας Αγλαΐας Μπαλτά όπως και του Εξοχ. Πρέσβεως της Κυπριακής Δημοκρατίας Μιχάλη Ιωάννου μαζί με τους οικείους τους.
Το ιερό αναλόγιο διακονήσαν με αγάπη , όπως πάντα , φιλακόλουθοι νέοι , ενορίτες του καθεδρικού , υπό την εμπνευσμένη καθοδήγηση του μουσικολ. κ. Ιωάννη Μεσσαλά εξ Ελλάδος ενώ η ορθόδοξη κοινότητα της Μαδρίτης πρωτοστάτησε στις ετοιμασίες για τον ευπρεπισμό του ναού καθ’ όλη την διάρκεια αυτής της περιόδου.
Την Κυριακή του Πάσχα,
προσκεκλημένος του Αρχιεπισκόπου Μαδρίτης Σεβ. Καρδιναλίου José Cobo, μετέβη
στον Ρ/Κ Καθεδρικό ναό της Santa Maria le Real de la Almudena της
Μαδρίτης, όπου και παρέστη συμπροσευχόμενος στην Αναστάσιμη Θεία Λειτουργία. Με
προτροπή του Σεβ. Καρδιναλίου ομίλησε επίκαιρα στο εκκλησίασμα μεταφέροντας τις
αναστάσιμες ευχές της ΑΘΠ του Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου.
Προ της
απολύσεως προσέφερε στον Σεβ. Καρδινάλιο, ως πασχάλιο δώρο και επ’ ελπίδι του
κοινού Ποτηρίου, μία εικόνα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, έργο του πρόσφυγα
ουκρανού αγιογράφου Andrii Babotenko.
Την Δευτέρα του Πασχα μετέβη στην ιστορική πόλη της Σεγόβια και τέλεσε την Θεία Λειτουργία στην προσφάτως παραχωρηθείσα Ρ/Κ εκκλησία της Θεοτόκου (Santa Maria de la Misericordia, 17ος αι.) στην οποία διοργανώνεται η εκεί ορθόδοξος (βουλγαρόφωνη) ενορία τιμώμενη στο όνομα της Κυρίας Θεοτόκου της Ελεούσσης.
Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας και με αφορμή του αγγέλματος της εκδημίας της Α.Α. του Πάπα Φραγκίσκου, επεσκέφθη τον Θεοφ. Ρ/Κ επίσκοπο της Σεγόβια Jesús Vidal όπου και τον εξέφρασε τα συλλυπητήριά του.
Την Τρίτη του Πάσχα, ο
Σεβασμιώτατος συνοδευόμενος από τον Πρωτοσύγκελό του πανοσιολ. αρχιμ. Θεοφύλακτο
Βίτσο, επισκέφτηκε την Νουτσιατούρα της Μαδρίτης όπου υπέγραψε στο βιβλίο
συλλυπητηρίων εις μνήμη του Πάπα Φραγκίσκου, μεταφέροντας τις ευχές της Μητρός Εκκλησίας και ιδιαιτέρως της
ΑΠΘ του Οικουμενικού μας Πατριάρχου.
Την Κυριακή του Θωμά βρέθηκε στην Βαρκελώνη όπου τέλεσε την Αναστάσιμη θεία λειτουργία στην ορθόδοξο ενορία του Αγίου Νεκταρίου και προ της απολύσεως χειροθέτησε σε πρωτοπρεσβύτερο της Μητροπόλεώς μας τον π. Leonid Pavlyuk εφημέριο της ουκρανικής ενορίας του Αγ. Ανδρέου.
Την Κυριακή 18 Μαίου, ο
Σεβασμιώτατος μετέβη στην Ποντιφική βασιλική του Αρχαγγέλου Μιχαήλ Μαδρίτης και
παρέστη στην Θεία Λειτουργία του τελέστηκε με αφορμή την ενθρόνιση της ΑΑ του Πάπα Λέοντος ΙΔ’ και την
ολοκλήρωση της αποστολής του Εξοχ. Αποστολικού Νουντσίου Bernardito Auza στην
Ισπανία και την Ανδρόρα,
και προ της αναλήψεως της νέας του θέσης ως Αποστολικού Νουντσίου πάρα την Ε.Ε.
και εκπροσωπήθηκε από τον Πανοσιολ. Πρωτοσύγκελό του στην αποχαιρετιστήρια
δεξίωση που έλαβε την Δευτέρα 19 Μαΐου στην Νουντσιατούρα της Μαδρίτης.
Την 25η Μαΐου, Κυριακή
του Τυφλού τέλεσε την Θεία Λειτουργία στην Ορθόδοξο Ουκρανική ενορία του Αγίου
Πρίγκηπα Βλαδίμηρου στην Μαδρίτη.
Pastoral Presence of His Eminence
(Holy Week and Easter Season)
His Eminence, our Pastor, during Holy and Great Week, presided over the Holy Services at the Cathedral of Saints Andrew and Demetrios of Madrid in a climate of devotion and in the presence of a large, multi-ethnic congregation who, despite the unstable weather conditions, filled both the Church and its courtyard.
The presence of Her Excellency the Ambassador of the Hellenic Republic Mrs. Aglaia Balta, as well as His Exc. the Ambassador of the Republic of Cyprus Michael Ioannou together with their families, was particularly honourable.
The holy lectern was served with love, as always, by young people, parishioners of the cathedral, under the inspired guidance of the music director, Mr. John Messalas from Greece, while the Orthodox community of Madrid took the lead in the preparations for the decoration of the cathedral throughout this period.
On Easter Sunday, invited by His Emonence the Archbishop of Madrid, Cardinal José Cobo, went to the R/C Cathedral of Santa Maria le Real de la Almudena in Madrid, where he attended and prayed in the Easter Mass. At the urging of H.E. the Cardinal, he spoke to the congregation, conveying the resurrectional blessings of H.A.H. the Ecumenical Patriarch Bartholomew. Before the dismissal, presented to the Cardinal, as an Easter gift and in the hope of the common Chalice, an icon of Our Lord Jesus Christ, work of the refugee Ukrainian hagiographer Andrii Babotenko.
On Easter Monday, he visited the historic city of Segovia and celebrated Mass in the recently granted R/C Church of the Virgin Mary (Santa Maria de la Misericordia, 17th century) in which the Orthodox (Bulgarian-speaking) parish there is organized in honor of Our Lady, the Eleoussa.
After the end of the Divine Liturgy and on the occasion of the Angelus of the demise of H.H. Pope Francis, he visited His Excelency the R/C bishop of Segovia Jesús Vidal, where he expressed his condolences.
On Easter Tuesday, accompanied by his chancellor, the most reverend Archimandrite Theophylactos Vitsos, visited the Nucciatura of Madrid where he signed the book of condolences in memory of H.H. Pope Francis, conveying the blessings of the Mother Church and especially of our Ecumenical Patriarch.
On the Sunday of Thomas, visited Barcelona where he celebrated the Easter Mass in the Orthodox parish of St.Nektarios and before the dismissal he ordained Fr. Leonid Pavlyuk, vicar of the Ukrainian parish of St.Andrew, as Protopresbyter of our Metropolis.
On Sunday, May 18, His Eminence went to the Pontifical Basilica of Archangel Michael of Madrid and attended the Divine Liturgy celebrated on the occasion of the enthronement of H.H. Pope Leo XIV and the completion of the mission of His Excellency the Apostolic Nuncio to Spain and Andorra Mons. Bernardito Auza, and before assuming his new position as Apostolic Nuncio to the EU, and was represented by his most reverend chancellor, at the farewell reception he received on Monday 19 May at the Nunciatura in Madrid.
On May 25, Sunday of the Blind, he celebrated the Divine Liturgy at the Orthodox Ukrainian parish of St. Prince Vladimir in Madrid.
sábado, 31 de mayo de 2025
Encíclica Patriarcal e Sinodal Por ocasião do 1700º aniversário do Primeiro Concílio Ecumênico de Niceia
Prot. No. 335
+ B A R T H O L O M E U
Pela Graça de Deus, Arcebispo de Constantinopla-Nova Roma
e Patriarca Ecumênico
À Plenitude da Igreja: que a graça e a paz de Deus
estejam convosco!
Elevemos um hino de ação de graças ao Deus todo-poderoso,
onisciente e cheio de bondade, consubstancial em Trindade, que se dignou
conceder ao Seu povo a graça de alcançar o 1700º aniversário do Primeiro
Concílio Ecumênico de Niceia. Este concílio prestou um testemunho espiritual
decisivo da fé autêntica no Verbo divino — eterno, sem princípio e
verdadeiramente consubstancial ao Pai — “que por nós, seres humanos, e para a
nossa salvação, desceu dos céus, encarnou-se, fez-se homem, padeceu,
ressuscitou ao terceiro dia, subiu aos céus e virá novamente para julgar os
vivos e os mortos.”
O Concílio de Niceia representa uma expressão da
natureza sinodal da Igreja, sendo o ápice de sua “conciliaridade primitiva”,
inseparavelmente ligada à realização eucarística da vida eclesial, bem como à
prática de se reunir para deliberar “unânimes” (Atos 2,1) sobre questões do
momento. O Concílio de Niceia também marca o surgimento de uma nova estrutura
conciliar — os Concílios Ecumênicos — que viriam a ser decisivos para o
desenvolvimento da vida da Igreja.
É digno de nota que um
Concílio Ecumênico não constitui uma “instituição permanente” na vida da
Igreja, mas sim um “evento extraordinário”, convocado em resposta a uma ameaça
específica à fé, com o objetivo de restaurar a unidade rompida e a comunhão
eucarística.
O fato de o Concílio de Niceia ter sido convocado pelo
imperador, de Constantino, o Grande, ter participado de suas deliberações e
acolhido suas decisões com status de lei imperial, não o torna “um sínodo
imperial”. Foi, sem dúvida, um “evento eclesiástico”, por meio do qual a
Igreja, guiada pelo Espírito Santo, decidiu sobre seus assuntos internos,
enquanto o imperador implementava o princípio: “Dai a César o que é de César e
a Deus o que é de Deus” (Mt. 22:21).
Diante da
heresia ariana, a Igreja, em concílio, formulou a essência de sua fé, que é
vivida de forma ininterrupta. O Filho e Verbo de Deus, preeterno,
“consubstancial ao Pai... Deus verdadeiro de Deus verdadeiro”, por meio de Sua
encarnação, salva a humanidade da escravidão ao inimigo e nos abre o caminho da
deificação pela graça. “Ele se fez homem para que nós nos tornássemos divinos.”[1] O Símbolo de
Niceia proclama a firme convicção de que a contínua divergência herética
constitui uma negação da possibilidade de salvação humana. Nesse sentido, não
se trata simplesmente de uma declaração teórica, mas de uma confissão de fé,
assim como todos os textos dogmáticos da Igreja — uma genuína expressão da
verdade viva que nela habita e por meio dela se manifesta.
De
particular importância teológica é o fato de que a base do Símbolo Sagrado
“Cremos...” se baseia por um símbolo batismal local, ou por um grupo desses
símbolos. Sendo o autêntico portador da perene autoconsciência da Igreja, o
Concílio recapitula e reafirma o depósito apostólico preservado pelas Igrejas
locais. Atanásio, o Grande, menciona que os Padres Sinodais, “em questões de
fé, não escrevem ‘Pareceu-nos...’, mas sim ‘É assim que a Igreja católica crê’;
e imediatamente confessaram o que creem, a fim de demonstrar que nada de novo
foi descoberto naquilo que escreveram, mas que sua disposição de espírito é
apostólica, ou seja, exatamente como os Apóstolos ensinaram.”[2] A convicção
dos Padres divinamente inspirados era que nada foi acrescentado à fé dos
Apóstolos, e que o verdadeiro Símbolo ecumênico de Niceia constitui uma
proclamação da tradição comum da Igreja católica. Os Padres Conciliares, que a
Igreja Ortodoxa dignamente honra e celebra como “fiéis guardiões das tradições
apostólicas,” adotaram o termo filosófico “essência” (e seu derivado
“consubstancial”) para expressar a fé ortodoxa acerca da divindade do Verbo — a
qual Ario negava — e, ao fazer isso, negava todo o mistério da divina economia
encarnada, universalmente salvífica, enredando-se em conceitos helenísticos e
rejeitando o “Deus de nossos Pais” em nome do “Deus dos filósofos.”
Outra questão de importância vital, que o Concílio de
Niceia foi chamado a resolver com o objetivo de promover a unidade eclesiástica
na prática litúrgica, foi “quando e como devemos celebrar a Festa da Páscoa.” O
1700º aniversário da convocação deste Concílio trouxe novamente à tona a
atualidade da questão da celebração comum da Ressurreição do Senhor. A Santa e
Grande Igreja de Cristo ora para que os cristãos de todo o mundo retornem, em
conformidade com os decretos do Concílio de Niceia, à celebração da Páscoa em
um dia comum, como ocorreu por uma feliz coincidência neste ano atual. Tal
decisão serviria como evidência e símbolo de um genuíno progresso na luta por
nossa convivência e compreensão ecumênicas, por meio do diálogo teológico e do
“diálogo da vida,” como testemunho tangível de nosso respeito prático por
aquilo que recebemos da Igreja indivisa. A realização de tal objetivo, no
contexto do aniversário deste ano, foi a visão conjunta do saudoso Papa
Francisco de Roma e de nossa Modéstia. Seu falecimento, logo após toda a
cristandade celebrar a Páscoa, enfatiza nossa responsabilidade de prosseguir
nessa direção sem hesitação.
Além
disso, a obra canônica do Concílio de Niceia também foi de grande importância,
ao formular e afirmar sinodalmente a consciência canônica perene da Igreja,
estabelecendo o início e elevando o status do sistema metropolitano, bem como
da posição proeminente e da responsabilidade ampliada de certos Tronos, dos
quais emergiu gradualmente o sistema da Pentarquia. Na medida em que o legado
canônico de Niceia é uma herança comum de todo o mundo cristão, o aniversário
deste ano é compreendido como um convite ao retorno às fontes, ou seja, aos
regulamentos canônicos primordiais da Igreja indivisa.
O Trono Ecumênico de Constantinopla tem servido
perenemente como o garantidor das decisões de Niceia. Este espírito da Grande
Igreja também foi descrito por meio da Encíclica Patriarcal e Sinodal por
ocasião do 1600º aniversário do Concílio, como sendo “o Primeiro Concílio
Ecumênico e verdadeiramente o maior da Igreja.” A decisão de celebrar o
aniversário como “um evento festivo e, se possível, em conjunto com todas as
Igrejas Ortodoxas Autocéfalas, a fim de manifestar em unidade a fé e a
perseverança até os dias de hoje de nossa Santa Igreja Ortodoxa no ensinamento
e espírito daquele Concílio, cuja decisão inspirada, por um lado, estabeleceu e
selou a única fé da Igreja, e por outro, apresentou de modo esplêndido a
unidade da estrutura eclesial por meio da presença de delegados de todas as
partes do mundo.”
Infelizmente, tal evento não se mostrou viável devido
a circunstâncias excepcionais e à vacância do Trono Ecumênico. Em 19 de julho
de 1925, o primeiro domingo após a entronização do Patriarca Basílio III, o
“compromisso adiado” foi cumprido com a celebração de “uma Liturgia Patriarcal
e Sinodal especial” na venerável Igreja Patriarcal. De particular importância
eclesiológica é o fato de que a Encíclica sublinha o valor da adoção, pela
Igreja de Constantinopla, da obrigação de celebrar este aniversário — “imenso
para toda a cristandade” —, uma vez que está “mais diretamente associada e
responsável pela festa.”
O Concílio
de Niceia constitui um marco na formação da identidade doutrinária e da
estrutura canônica da Igreja. Ele permaneceu como modelo para o tratamento de
questões de fé e de ordem canônica em nível ecumênico. O 1700º aniversário de
sua convocação recorda à cristandade as tradições da Igreja antiga, o valor da
luta mútua contra os equívocos acerca da fé cristã, e a missão dos fiéis de
contribuir para a multiplicação dos “bons frutos” da vida em Cristo, segundo
Cristo e orientada para Cristo no mundo.
Hoje, somos chamados a destacar a mensagem duradoura
do Primeiro Concílio Ecumênico de Niceia, as dimensões soteriológicas e as
implicações antropológicas do termo homoousios, bem como o vínculo
inseparável entre cristologia e antropologia em uma era marcada pela confusão
antropológica e por intensos esforços para enfatizar o “meta-humano” como
horizonte aberto e perspectiva de auto-divinização da evolução humana, com o
auxílio da ciência e da tecnologia. O princípio da “realidade divino-humana”
constitui a resposta ao impasse da visão contemporânea de um “homem-deus”. Por
isso, a referência ao “espírito de Niceia” é um convite para voltarmo-nos aos
aspectos essenciais de nossa fé, cujo núcleo é a salvação da humanidade em
Cristo.
Nosso
Senhor e Salvador, Jesus Cristo, é a revelação plena e perfeita da verdade
sobre Deus e o homem. “Quem me viu, viu o Pai” (Jo 14:9). O Verbo encarnado de
Deus demonstrou “primeiro e sozinho”, como escreve São Nicolau Cabásilas, “o
verdadeiro e perfeito ser humano, exemplar em conduta, no modo de viver e em
todos os outros aspectos.”[3] Esta Verdade
é representada no mundo pela única, santa, católica e apostólica Igreja; é a
mesma Verdade que a nutre, a mesma Verdade que ela ministra. A Igreja veste a
túnica da Verdade, “tecida pela teologia do alto,” sempre corretamente
explicando e glorificando “o grande mistério da piedade,” evangelizando com palavras
de fé, de esperança e de amor, enquanto antecipa o “dia sem fim que não conhece
noite nem sucessão,” o reino vindouro do Pai, do Filho e do Espírito Santo
A tarefa
da teologia é revelar a dimensão soteriológica da doutrina e sua interpretação
em termos existenciais, o que, juntamente com a participação no evento
eclesial, exige sensibilidade e interesse genuíno pelo ser humano e pela
aventura de sua liberdade. Nesse sentido, a proclamação da nossa fé no Verbo
divino encarnado deve ser acompanhada pela nossa resposta concreta à Sua
palavra salvadora: “Este é o meu mandamento: que vos ameis uns aos outros como
eu vos amei” (Jo 15:12).
Em memória, então, dos dons inefáveis que Ele fez e
faz no mundo, glorificamos incessantemente o nome santíssimo e mais
esplendoroso do Senhor de tudo e Deus do amor, por meio de quem conhecemos o
Pai e por meio de quem o Espírito Santo veio ao mundo. Amém!
Em 1º de junho, no ano do Senhor de 2025.
[1] Athanasius the
Great, On the Divine Incarnation, PG 25.192.
[2] Athanasius the
Great, Letter on the Councils of Ariminum in Italy and Seleucia in Isauria,
PG 26.688.
[3] Nicholas Cabasilas,
On the Life in Christ, PG 150.680.
Encíclica Patriarcal y Sinodal con ocasión del 1700º aniversario del Primer Concilio Ecuménico de Nicea
Nº Prot. 335
+ B A R T O L O M É
Por la Misericordia de Dios Arzobispo de Constantinopla-Nueva Roma
y Patriarca Ecuménico
Al pleroma de la Iglesia: ¡Que la Gracia y la Paz de Dios estén con
vosotros!
Ofrecemos un himno de
agradecimiento al todopoderoso, omnisciente y benevolente Dios trinitario por
haber concedido a su pueblo poder celebrar el 1700º aniversario del Primer
Concilio Ecuménico de Nicea, que dio testimonio espiritual de la auténtica fe
en el Verbo divino engendrado sin principio y verdaderamente consustancial al
Padre, “que por nosotros los hombres y para nuestra salvación bajó de los
cielos, se encarnó y se hizo hombre, padeció y resucitó al tercer día y
ascendió a los cielos, y regresará para juzgar a vivos y muertos”.
El Concilio de Nicea constituye
una expresión de la naturaleza sinodal de la Iglesia, la culminación de su
“conciliaridad más temprana”, que está indisolublemente unida a la realización
eucarística de la vida eclesial, así como la práctica de reunirse para tomar
decisiones “unánimes” (Hch 2,1) sobre asuntos de actualidad. El Concilio de
Nicea también supone el surgimiento de una nueva estructura conciliar -la de
los Concilios Ecuménicos-, que demostraría ser decisiva para el desarrollo de
los asuntos eclesiásticos. Es de reseñar que un Concilio Ecuménico no es una
“institución permanente” en la vida de la Iglesia, sino un “acontecimiento
extraordinario” en respuesta a una amenaza concreta contra la fe, con el
objetivo de restaurar la unidad rota y la comunión eucarística.
El hecho de que el Concilio de Nicea fuera convocado por el Emperador y que
Constantino el Grande asistiera a sus deliberaciones y elevara sus decisiones al
rango de ley imperial no lo convierte en un “sínodo imperial” (1). Fue
incuestionablemente un “acontecimiento eclesial” mediante el cual la Iglesia,
guiada por el Espíritu Santo, tomó decisiones sobre sus asuntos internos,
mientras que el Emperador puso en práctica el principio de “dar al César lo que
es del César y a Dios lo que es de Dios” (Mt 22,21).
Frente a la herejía arriana, la
Iglesia en Concilio formuló la esencia de su fe, que es experimentada de manera
ininterrumpida. El Hijo eterno de Dios, “consustancial al Padre, […] Dios verdadero de
Dios verdadero”, mediante su Encarnación, salva a la humanidad de la esclavitud
del enemigo y nos abre el camino de la deificación mediante la Gracia. “Él se hizo hombre para que
nosotros nos hiciéramos divinos” (2). El Símbolo de Nicea proclama la firme
convicción de que la desviación herética en cuestión constituía una negación de
la posibilidad de salvación del hombre. En este sentido, no es una simple
declaración teórica, sino una confesión de fe, igual que todos los textos
dogmáticos de la Iglesia: una articulación genuina de la verdad que vive en
ella y a través de ella.
Tiene una importancia teológica particular el hecho de que la base del
Sagrado Símbolo (“Creemos…”) consiste en un símbolo bautismal local o un grupo
de símbolos de ese tipo. Como genuino portador de la autoconciencia perenne de
la Iglesia, el Concilio recapitula y reafirma el depósito Apostólico conservado
por las Iglesias locales. Atanasio del Grande menciona que los Padres
Sinodales, “en asuntos de fe, no escriben: ‘Nos pareció…’, sino: ‘Esto es lo
que cree la Iglesia católica’, y al mismo tiempo confesaron lo que ellos creían
para demostrar que no se descubría nada nuevo en lo que ellos escribían, sino
que su mentalidad era apostólica; en otras palabras, que se trataba exactamente
de lo mismo que habían enseñado los Apóstoles” (3). La convicción de los Padres
divinamente instruidos era que nada se estaba añadiendo a la fe de los
Apóstoles y que el Símbolo verdaderamente ecuménico de Nicea supone una
proclamación de la tradición común de la Iglesia católica. Los Padres
Conciliares, a los que la Iglesia ortodoxa honra debidamente y celebra en sus
himnos como “justos protectores de las tradiciones apostólicas”, adoptaron el
término filosófico de “sustancia” (y su derivado “consustancial”) para expresar
la fe ortodoxa acerca de la divinidad del Verbo, que Arrio negaba (y, con ello,
negaba al mismo tiempo todo el misterio de la Economía Divina salvífica
encarnada al enredarse en los conceptos helenísticos, rechazando con ello al
“Dios de nuestros Padres” en nombre del “Dios de los filósofos”).
Otro asunto de vital importancia que el Concilio de Nicea estaba llamado a
resolver para incrementar la unidad eclesiástica en la práctica litúrgica fue el
de “cuándo y cómo debemos celebrar la fiesta de la Pascua”. El 1700º
aniversario de la convocación de este Concilio ha vuelto a traer a colación la
conveniencia de una celebración común de la Resurrección del Señor. La Gran
Iglesia de Cristo reza para que todos los cristianos del mundo entero
recuperen, de acuerdo con los decretos del Concilio de Nicea, la celebración de
la Pascua en una fecha común, tal y como, por una bendita coincidencia, ha
ocurrido el año en curso. Dicha decisión serviría como prueba y como avance
genuino en el camino ecuménico compartido y en nuestra común comprensión
mediante el diálogo teológico y el “diálogo de la vida”, como testimonio
tangible de nuestro respeto práctico hacia lo que hemos recibido de la Iglesia
indivisa. Alcanzar dicho objetivo, en el contexto del aniversario que
celebramos este año, era la visión conjunta del Papa de Roma Francisco (de
bendita memoria) y nuestra Modestia. Su fallecimiento justo después de que toda
la cristiandad celebrara la Pascua pone de relieve nuestra responsabilidad para
continuar en esta dirección sin vacilar.
La obra canónica del Concilio de
Nicea también fue significativa formulando y afirmando sinodalmente la
conciencia canónica perenne de la Iglesia, estableciendo el comienzo y la elevación
del sistema metropolitano, así como la posición prominente y la responsabilidad
expandida de ciertos Tronos, de la que gradualmente surgió el sistema de la
Pentarquía. En tanto en cuanto que el legado canónico de Nicea es patrimonio
común de todo el mundo cristiano, el aniversario que celebramos este año está
llamado a servir como una invitación a volver a las fuentes, sobre todo a los
reglamentos canónicos primigenios de la Iglesia indivisa.
El Trono Ecuménico de Constantinopla ha servido perennemente como garantía
de las decisiones de Nicea. Este espíritu de la Gran Iglesia de Cristo también
fue descrito a través de la Encíclica Patriarcal y Sinodal con ocasión del
1600º aniversario del Concilio como “el primer Concilio Ecuménico y
verdaderamente el más grande de la Iglesia” (4). La decisión de celebrar el
aniversario con “un acto festivo y conjunto si es posible de todas las Iglesias
ortodoxas autocéfalas para manifestar la fe y la persistencia hasta nuestros
días de nuestra Santa Iglesia Ortodoxa en la enseñanza y el espíritu de ese
Concilio, cuya inspirada decisión por un lado estableció y selló la única fe de
la Iglesia y por otro presentó espléndidamente la unidad de la estructura de la
Iglesia mediante la presencia de delegados de todos los rincones de la Tierra”
desgraciadamente al final no fue posible debido a circunstancias excepcionales
y a que el Trono Ecuménico quedó vacante. El 9 de Julio de 1925, el primer
Domingo después de la entronización del Patriarca Basilio III, el “compromiso
atrasado” se pudo cumplir con la celebración de “una Liturgia Patriarcal y
Sinodal especial” en la venerable Iglesia Patriarcal. Lo que tiene una
importancia eclesiológica particular es que la Encíclica subraya el valor de
adoptar la obligación de la Iglesia de Constantinopla, “al estar más
directamente asociada con la fiesta y ser responsable de ella”, de celebrar
este aniversario, “que es inmenso para toda la cristiandad”.
El Concilio de Nicea constituye un
hito en la formación de la identidad doctrinal y en la estructura canónica de
la Iglesia. Ha seguido siendo el modelo para el manejo de los problemas de fe y
de orden canónico a nivel ecuménico. El 1700º aniversario de su convocación le
recuerda a la cristiandad las tradiciones de la Iglesia antigua, el valor de la
lucha común contra los errores de la fe cristiana y la misión de los fieles de
contribuir a la multiplicación de los “buenos frutos” de la vida en Cristo,
según Cristo, y dirigida hacia Cristo en el mundo.
Hoy estamos llamados a señalar el
mensaje duradero del Primer Concilio Ecuménico de Nicea, las dimensiones
soteriológicas y las consecuencias antropológicas del término “homo-ousios”, el
vínculo inseparable entre la cristología y la antropología en una era de
confusión antropológica y de intensos esfuerzos para hacer hincapié en lo
“meta-humano” como horizonte abierto y perspectiva autodivinizadora de la
evolución humana, con la contribución de la ciencia y la tecnología. El
principio de la “realidad divino-humana” incluye la respuesta al callejón sin
salida de la visión contemporánea de un “hombre-dios”. Así, la referencia al
“espíritu de Nicea” nos ofrece una invitación a volvernos a los aspectos
esenciales de nuestra fe, cuyo núcleo es la salvación de la humanidad en
Cristo.
Nuestro Señor y Salvador
Jesucristo es la revelación plena y perfecta de la verdad sobre Dios y sobre el
hombre. “El que me ha visto a mí ha visto al Padre” (Jn 14,9). El Verbo
encarnado demostró “él solo y por primera vez”, tal y como afirma San Nicolás
Cabásilas, “al ser humano verdadero y perfecto, ejemplar en su conducta, en su
forma de vida y en cualquier otro aspecto” (5). Esta Verdad está representada
en el mundo por la Iglesia una, santa, católica y apostólica; es la misma
Verdad que la nutre, la misma Verdad a la que ella sirve. La Iglesia porta la
vestimenta de la de la Verdad, “tejida con la teología de lo Alto”, exponiendo
siempre rectamente y glorificando “el gran misterio de la piedad”,
evangelizando al mundo con fe, esperanza y caridad y anticipando “el día sin
fin que no conoce ocaso ni sucesión” (6), el reino venidero del Padre, del Hijo
y del Espíritu Santo.
La tarea de la teología es revelar
la dimensión soteriológica de la doctrina y su interpretación en términos
existenciales, lo que, junto con la participación en el acontecimiento
eclesial, exige sensibilidad e interés genuino en el ser humano y en la
aventura de su libertad. En este sentido, la proclamación de nuestra fe en el
Verbo divino encarnado debe ir acompañada de nuestra respuesta tangible a su
palabra salvadora: “Un mandamiento nuevo os doy: que os améis los unos a los
otros como yo os he amado” (Jn 15,12).
En recuerdo, pues, de los dones inefables que ha concedido y sigue
concediendo al mundo, glorificamos incesantemente el santísimo y esplendidísimo
nombre del Señor de todo y Dios de amor, a través del cual hemos conocido al
Padre y a través del cual el Espíritu Santo vino al mundo. ¡Amén!
1 de junio del Año del Señor 2025
***
(1)
Metropolitano
Juan de Pérgamo, ‘Obras’, Vol 1: Estudios eclesiológicos (Atenas: Domos Books,
2016), 675-6.
(2)
Atanasio el
Grande, ‘Sobre la Encarnación divina’, PG 25.192.
(3)
Atanasio el
Grande, ‘Carta sobre los Concilios de Arimino en Italia y Seleucia en Isauria’,
PG 26.688.
(4)
Actas
sinodales, Códice I,94 (10 de agosto de 1925), 102-3.
(5)
Nicolás
Cabásilas, ‘La vida en Cristo’, PG 150.680.
(6)
Basilio el
Grande, ‘Sobre el Hexamerón’, PG 29.52.